Wśród kluczowych ustaleń podpisanego 3 września 1980 r. porozumienia była zapowiedź wprowadzenia wszystkich wolnych sobót i niedziel oraz zniesienie czterobrygadowego systemu pracy w górnictwie, oznaczającego konieczność pracy w kopalniach siedem dni w tygodniu.

Poranna msza w jastrzębskim kościele pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła rozpoczęła obchody 41. Rocznicy Porozumienia Jastrzębskiego, z udziałem m.in. premiera Mateusza Morawieckiego i lidera Solidarności Piotra Dudy.

W homilii abp Wiktor Skworc zauważył, iż obecnie dochodzi do omijania ustawy zakazującej handlu w niedzielę pod pretekstem świadczenia usług pocztowych. Ocenił, iż „luka w prawie, która skutkuje jego lekceważeniem, rodzi potrzebę korekty i uzupełnienia”. Arcybiskup poparł poselską inicjatywę uszczelnienia przepisów w tym zakresie i wezwał do jej szybkiego przyjęcia. Chodzi o złożony w lipcu w Sejmie projekt 25 posłów, zmierzający do uniemożliwienia obchodzenia ograniczeń handlu w niedzielę.

„Zwracam się najpierw do was – ludzi Solidarności: bądźcie solidarni z tymi pracownikami, przede wszystkim z kobietami, którym ponownie grozi przymus niedzielnej pracy w handlu. Beneficjentami wolnej od pracy niedzieli są nie tylko sprzedawcy czy kasjerki. Wolną niedzielę odzyskują osoby zatrudnione w zaopatrzeniu, przy dystrybucji towarów i w logistyce. Są to tysiące pracowników, którzy wraz z rodzinami mają prawo do niedzielnego odpoczynku i świętowania” – argumentował hierarcha.

Podziel się cytatem

Jak ocenił, promocja i ochrona niedzieli jako dnia wolnego od pracy dla wszystkich jest także zadaniem państwa i samorządu. „Skoro dla ludzi wierzących, dla chrześcijan niedziela jest dniem Pańskim, uobecnieniem Zmartwychwstania Pańskiego i czasem zawiązania wspólnoty, a dla wszystkich obywateli może być dniem wyciszenia, odpoczynku, spotkania z kulturą i naturą, to być może warto raz jeszcze uwierzyć nadziei, że jedynie łącząc siły w takim przeżywaniu niedzieli, możemy do czegoś dojść, czegoś razem dokonać, coś razem zbudować” – mówił arcybiskup.

Obchodzenie np. ważnych rocznic i świąt narodowych – wskazał metropolita – „nie jest jedynie wspominaniem przeszłości, lecz zarazem pewnym zobowiązaniem wobec wspólnoty” i pokazaniem, iż przy wszystkich dzielących nas różnicach chcemy wspólnie budować naszą przyszłość.

„Wspólne świętowanie, w tym przeżywanie wolnej od pracy niedzieli, być może pozostaje ostatnią okazją - pomimo ostrych podziałów i pluralizmu poglądów - do uświadomienia sobie prawdy o tym, że jesteśmy wspólnotą kulturową, obywatelską i religijną. Takie jest zresztą zasadnicze zadanie niedzieli: budowa na fundamencie solidarności i braterstwa międzyludzkich relacji i rodzinnych więzi. A takie szanse stwarza niedziela z ograniczonym handlem, jak to jest w innych krajach UE” – przekonywał abp Skworc.

Nawiązując do piątkowej rocznicy, arcybiskup ocenił, iż porozumienia z 1980 r. przygotowały zmianę, jaka dokonała się w roku 1989, a także stały się fundamentem reform.

„Najogólniej można stwierdzić, że polskie społeczeństwo odzyskało podmiotowość, a kraj suwerenność. Poważne też były zdobycze socjalne i pracownicze. W 1980 r. ustalono m.in. wprowadzenie od roku 1981 wszystkich wolnych sobót oraz przyjęto zasadę bezwarunkowego przestrzegania dobrowolności pracy w dni ustawowo wolne, z niedzielą na czele; zniesiono czterobrygadowy system pracy górników, dzięki czemu górnicy odzyskali wolne od pracy niedziele” – przypomniał metropolita, zauważając, iż dopiero w roku 2018, z inicjatywy Solidarności, wprowadzono ustawę o ograniczeniu handlu w niedziele.

Przytaczając argumenty za zakazem handlu w niedzielę abp Skworc wyliczał, iż niedzielny odpoczynek służy odkrywaniu własnej tożsamości i budowaniu wspólnoty, zaś wolna od pracy niedziela „pozostaje w służbie wolności pracownika”; jest także inwestycją w dzieci, które mają prawo do obecności mamy i taty w niedzielę.

Podziel się cytatem

„Rodzicielskiego wsparcia i troski nie zastąpi realizowana przez państwo polityka prorodzinna wyrażana różnymi formami finansowego wsparcia, ponieważ rodzina potrzebuje czasu dla siebie; czasu na świętowanie poprzez wspólne spotkania z kulturą i naturą. Dostępne badania wskazują jednoznacznie, że człowiek wypoczęty pracuje bardziej efektywnie, a czas poświęcony rodzinie i osobom bliskim przynosi poczucie bezpieczeństwa i stabilizację. Te z kolei przekładają się na motywację i zaangażowanie w pracy” – podkreślił arcybiskup.

„Wspólnie z ludźmi Solidarności, w imię braterstwa i społecznej sprawiedliwości, apeluję kolejny raz do zarządów dużych korporacji handlowych o poszanowanie zasad życia społecznego i rodzinnego, o niezaciąganie tysięcy pracowników, zwłaszcza kobiet do niedzielnej, niekoniecznej pracy” – wołał metropolita katowicki.

Ocenił, iż praca - ze względu na swój podmiotowy charakter - zawsze będzie przewyższała inne jej czynniki, z ekonomicznym zyskiem pracodawcy na czele. „Nie można więc ekonomii stawiać przed prawem każdego człowieka do świątecznego odpoczynku i życia rodzinnego! Pamiętajmy, że niedziela wolna od pracy to nie luksus gwarantowany bogatym a sprawiedliwe prawo należne wszystkim” - podsumował.

Arcybiskup zaapelował też do świeckich przedstawicieli katolickich ruchów, stowarzyszeń i wspólnot o zbieranie podpisów oraz pisanie petycji i listów poparcia do marszałek Sejmu, posłów i senatorów, aby projekt uszczelniający zakaz handlu w niedzielę „jak najszybciej procedowano, w celu uszczelnienia wszelkich luk prawnych w tejże ustawie”. „Wzmacniajmy - póki nie jest za późno - społeczny ruch w obronie niedzieli jako dnia wolnego od niekoniecznej pracy” - zaapelował.

Wolną od pracy niedzielę arcybiskup nazwał „najcenniejszym kapitałem i niematerialnym bogactwem”. Wezwał do odpowiedzialności za „losy naszej Ojczyzny i śląskiej Ojcowizny”.

„Potrzeba nam dziś mocnego poczucia identyfikacji z naszą Ojczyzną, budowania przyszłości w oparciu o poszanowanie godności człowieka, praw pracowniczych oraz umacnianie więzi rodzinnych i społecznych. Miejmy nadzieję, że międzypokoleniowa solidarność i duch braterstwa – poddawane próbie w pandemiczny czas – zdadzą egzamin m.in. dzięki umiejętności świętowania niedzieli wolnej od niekoniecznej pracy” – zakończył homilię abp Skworc.

Główne uroczystości 41. rocznicy Porozumienia Jastrzębskiego odbędą się po mszy przy pomniku upamiętniającym porozumienie przy kopalni Zofiówka, która w 1980 r. nosiła nazwę Manifest Lipcowy. Planowane są m.in. wystąpienia premiera Mateusza Morawieckiego i szefa Solidarności Piotra Dudy. Pod pomnikiem zostaną złożone kwiaty.

Zawarte 3 września 1980 r. w Jastrzębiu-Zdroju porozumienie było trzecim, po gdańskim i szczecińskim, dokumentem podpisanym wówczas między władzą a strajkującymi robotnikami. Potwierdzono w nim wszystkie ustalenia gdańskie oraz zniesiono czterobrygadowy system pracy w górnictwie, oznaczający konieczność pracy siedem dni w tygodniu. Kluczowym ustaleniem była też zapowiedź wprowadzenia wszystkich wolnych sobót i niedziel. Górnicy wywalczyli też m.in. podnoszenie zarobków w ślad za wzrostem kosztów utrzymania. Władza zgodziła się też na wiele branżowych postulatów pracowników kopalń.(PAP)

autor: Marek Błoński

mab/ dki/