Sowieckie gwałty

Oprócz prawa każdego dziecka do życia, także niczemu niewinnego dziecka poczętego w wyniku gwałtu, jedno jest w tym filmie bezsprzecznie prawdziwe: bestialstwo żołnierzy sowieckich wobec kobiet na terenach, przez które przechodził front II wojny światowej. Dobrze, że sprawa sadystycznych gwałtów została nareszcie nagłośniona na arenie międzynarodowej. Przez całe lata za żelazną kurtyną był to temat ze względów oczywistych zakazany, dopiero obecnie próbuje się zebrać dane. W literaturze przedmiotu mówi się o milionie, a nawet o dwóch i pół miliona zgwałconych kobiet, głównie Niemek, w tym na 350 tysięcy szacuje się liczbę zgwałconych kobiet z Pomorza, Warmii i Mazur oraz Śląska, Wielkopolski i Małopolski. Spośród nich być może nawet jedna trzecia zmarła albo od razu w wyniku gwałtu, albo wskutek powikłań i chorób wenerycznych. Mówi się też o 100 tysiącach Węgierek, 30 tysiącach Czeszek… Nie ma dokładniejszych danych w odniesieniu do Polek.

Z różnych wstrząsających relacji wynika, że próbowano chronić kobiety, na przykład charakteryzując je na zarażone groźnymi chorobami, ale niewiele to pomagało. Zezwierzęceni sadyści nie gardzili nawet w miarę świeżymi zwłokami kobiecymi. Słów brakuje… Za tym szła, jak łatwo się domyślać, epidemia chorób wenerycznych. Nikt nie wie, ile dzieci zostało poczętych w wyniku gwałtów ani ile dzieci się urodziło.

Z tym arcytrudnym tematem z powodzeniem zmierzył się Wojciech Smarzowski, a jego film „Róża”, na tle „Niewinnych”, jeszcze zyskuje w ocenie.

Fala gwałtów nie ominęła zakonnic

- trzeba jednak uściślić, że miało to miejsce zasadniczo na terenach poniemieckich, które w wyniku nowego porządku jałtańskiego miały się znaleźć w granicach Polski. Na terytorium przedwojennej Polski oficerowie sowieccy trzymali żołnierzy na krótszej smyczy, częstsze więc były sytuacje takie, jak w Czarnej Dużej koło Radzymina, gdy pod koniec lipca 1944 roku front przechodził przez ogród szarych urszulanek, które przez wiele dni chroniły się w piwnicach z dużą grupą sierot i innych podopiecznych. „Jeden z pijanych oficerów zażądał od nas wódki - zapisały siostry we wspomnieniach. - Nie pomogły tłumaczenia, że my, zakonnice, wódki nie mamy. Strzelał siostrze przełożonej nad głową, groził że będzie rzucał granaty, którymi miał obwieszony pasek przy mundurze. Pobiegły więc panie, z nami w piwnicy będące, do komendanta na spichrzu, by pożalić się na pijaka. Pułkownik przysłał oficerów po niego. Zabrali go i zastrzelili”.

Gehenna zakonnic na Śląsku i na Pomorzu

Po przesunięciu się frontu na tereny uważane za niemieckie - czyli Warmię, Mazury, Pomorze, Śląsk - hamulce puszczały. Jeśli więc trzymać się realiów historycznych, klasztor pokazany w „Niewinnych”, usytuowany gdzieś na Pomorzu czy Śląsku, nie mógł być klasztorem polskich sióstr. Byłyby to zakonnice niemieckie, ewentualnie wspólnota mieszana narodowościowo, składająca się z Niemek i sióstr „miejscowych”, takich, które po wojnie deklarowały się jako „autochtonki”. Dlaczego w filmie, wbrew prawdzie historycznej, pokazane są wyłącznie Polki?

Nie mogły to być ani benedyktynki, choć filmowe habity przypominają benedyktyńskie, ani żadne inne mniszki klauzurowe. XIX-wieczna fala kasat zmiotła klasztory kontemplacyjne w Niemczech - w imię tej samej oświeceniowej filozofii, która niestety, ogranicza horyzonty myślowe Anne Fontaine i sprawia, że film nie jest wybitnym dziełem.

Od połowy XIX wieku w bismarckowskich Niemczech tolerowane były ewentualnie, jako „społecznie użyteczne”, żeńskie zakony opiekujące się chorymi i - w mniejszym stopniu - małymi dziećmi. Przykładem może być choćby Chełmno. Klasztor benedyktynek, żyjących tam od kilkuset lat, został skasowany przez Prusaków w 1821 roku, a zabudowania przekazano siostrom miłosierdzia, czyli szarytkom, które urządziły szpital dla 80 chorych, ochronkę dla 150 dzieci z miasta i sierociniec dla kilkudziesięciorga dzieci. Do 1875 roku prowadziły jeszcze szkołę elementarną dla dziewcząt i szkołę dla nauczycielek, ale potem restrykcje Bismarckowskiego „Kulturkampfu” pozwalały im już tylko na szpital i dom starców. Pruska polityka spowodowała więc, że na terenach, które - pod nazwą Ziem Odzyskanych czy jak obecnie częściej się mówi: Ziem Zachodnich i Północnych - weszły w skład Polski, przed wojną i w czasie wojny najliczniejsze były, żyjące w środowisku parafialnym, małe i średnie wspólnoty elżbietanek, boromeuszek, marianek, sióstr szkolnych de Notre Dame, służebniczek śląskich, katarzynek… Dlatego to one najliczniej doświadczyły sowieckich gwałtów.

Najdokładniej zostało to przebadane i opisane w odniesieniu do Śląska Opolskiego (to zasługa m.in. świetnie udokumentowanej książki ks. Andrzeja Hanicha pt. „Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945-1946”). Na przykład w Głubczycach, w których - po ewakuacji innych mieszkańców - pod opieką księży i sióstr zakonnych zostało ok. 500 osób: kobiet, dzieci, starców i chorych - większość spośród tych kobiet, w tym również siostry zakonne, żołdacy brutalnie zgwałcili.