Reklama

Niedziela w Warszawie

Warszawa sercem powstania styczniowego

Oddziały kawalerii w defiladzie na placu Zamkowym w 1933 r.

Ilustrowany Kurier Codzienny

Oddziały kawalerii w defiladzie na placu Zamkowym w 1933 r.

W czasach II Rzeczpospolitej weterani powstania styczniowego byli traktowani, jak dziś Żołnierze Wyklęci. Przywracano im honory i otaczano estymą bohaterów narodowych

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Minister obrony narodowej zdecydował, że żołnierze walczący o niepodległość Polski po II wojnie światowej otrzymają mundury honorowe. Decyzja szefa MON czerpie z dorobku II RP, gdzie w podobny sposób honorowano powstańców styczniowych. Warto spojrzeć jak ówcześni mieszkańcy Polski odnosili się do bohaterów insurekcji z 1863 r.

Powstanie styczniowe to okres często w historii Polski traktowany ogólnikowo. Jako, że od wydarzeń minęło już ponad 150 lat narracja historyczna odnośnie tamtych walk nie jest zbyt popularna. Przykro wspomnieć, że w samej Warszawie, mocno związanej z walkami toczonymi z rosyjskim zaborcą od stycznia 1863 r. do października 1864 r., jest tak niewiele miejsc upamiętniających postawę uczestników tamtej insurekcji. A to w naszej stolicy powstał Rząd Narodowy, który kierował przebiegiem walk.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Walczyli o swobodę

Również w Warszawie podejmowane były decyzje mające honorować osoby, które walczyły o wolną Polskę. Dokładnie 21 stycznia 1919 r. Józef Piłsudski zdecydował o włączeniu weteranów powstania styczniowego w szeregi Wojska Polskiego. „Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 r. są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Dla uczczenia ich i upamiętnienia 1863 r. w szeregach armii polskiej, wydałem rozkaz zaliczenia do szeregów wojska wszystkich weteranów 1863 r. z prawem noszenia munduru wojsk polskich w dni uroczyste. Witam ich tym rozkazem, jako naszych Ojców i Kolegów”, pisał w uroczystym rozkazie przyszły Marszałek Polski.

W sierpniu 1919 r. weszła w życie ustawa o stałej pensji dla weteranów powstania listopadowego i styczniowego. Byli żołnierze otrzymywali 3 tys. marek rocznie, a posiadający stopień oficera kwotę wyższą o 600 marek. Kilka miesięcy później Józef Piłsudski wszystkim powstańcom 1863 r. nadał stopień podporucznika. W roku 1920 powstańcy styczniowi otrzymali ubiór weterana, który składał się z czamary (potem surduta), spodni, płaszcza oraz czapki.

Reklama

Powstanie styczniowe było również popularne w ówczesnej dyskusji publicznej, a bohaterski zryw widoczny w ówczesnej kulturze. „Tematyka zrywu niepodległościowego była obecna w sztuce okresu międzywojennego. Sceny z powstania prezentowali malarze, opisywali je twórcy dwudziestolecia, sięgali do powstańczych epizodów twórcy filmów” – pisze Jolanta Zarzeczny w artykule pt. „Żywe pomniki bohaterstwa, czyli o szacunku dla weteranów powstania styczniowego w II RP”, zamieszczonym w czasopiśmie „Niepodległość i Pamięć”.

Epizody i motywy z insurekcji styczniowej trafiały również na znaczki pocztowe. Uroczyście obchodzone były rocznice wybuchu powstania styczniowego. W 1933 r., podczas obiadu w Belwederze z okazji 70. rocznicy insurekcji Aleksandra Piłsudska, mówiła: „Każde pokolenie ma swoje wielkości, które je kształtuje. Wasze pokolenie miało Mickiewicza i Słowackiego. Dla nas w ciężkich latach niewoli, Wyście byli tą wielkością. O Was mówiło nam nie słowo pisane, lecz cicho szeptana Legenda. Dziś, w dzień Waszego święta, składamy Wam hołd i cześć.”

Śladem Traugutta

W samej Warszawie jest kilka ważnych miejsc, których pisząc o historii powstania styczniowego nie można pominąć. Po lewej stronie Wisły nieopodal Mostu Poniatowskiego mieścił się budynek, w którym został aresztowany w kwietniu 1864 r. ostatni dyktator powstania styczniowego Romuald Traugutt. Kamienica przy ul. Smolnej 3, bo o niej mowa, została zniszczona w czasie II wojny światowej. Po rozebraniu ruin dzisiaj znajduje się tam Park im. Rydza-Śmigłego.

Powstańczą historię kryje w sobie również znajdujący się na Nowym Świecie Pałac Zamoyskich. Właśnie z tego miejsca we wrześniu 1863 r. powstańcy styczniowi przeprowadzili nieudany zamach na rosyjskiego komendanta Warszawy gen. Fiodora Berga zrzucając bombę z okna. Rosjanie po wkroczeniu do budynku całkowicie go zdemolowali. Wtedy też został wyrzucony przez okno słynny fortepian Fryderyka Chopina. Wkrótce budynek został skonfiskowany i przeznaczony na potrzeby kulturalne Rosjan zamieszkujących Warszawę.

Reklama

Chyba najbardziej znanym w Warszawie obiektem związanym ze styczniową insurekcją jest Fort Legionów Cytadeli Warszawskiej. To właśnie na jego stokach w obecności 30 tys. mieszkańców stolicy zostali powieszeni: Romuald Traugutt, Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński, oraz Jan Jeziorański. Dzisiaj na miejscu egzekucji stoi krzyż.

Salut przed powstańcem

Jest szereg potwierdzonych relacji, że w czasach istnienia II Rzeczypospolitej żyjący uczestnicy powstania styczniowego cieszyli się wielkim szacunkiem i poważaniem w społeczeństwie. Dość wspomnieć, że byli zapraszani na uroczystości państwowe, gdzie zasiadali na honorowych miejscach.

Jeszcze w czasie trwania I wojny światowej byli uczestnicy styczniowych walk trafili do Domu Weterana 1863 r. Mieścił się on na Pradze przy zbiegu ulic Floriańskiej i Jagiellońskiej, gdzie dzisiaj znajduje się Kuria Warszawsko-Praska. Od 1924 r. oficjalnie funkcjonował tam Dom Weteranów Powstania Styczniowego 1863 r. Przewidziano w nim miejsce dla 20 pensjonariuszy. Dla weteranów przygotowano pokoje jedno– i dwuosobowe. Każdy powstaniec otrzymał na własny użytek wygodne łóżko, szafę oraz trzcinowy fotel, a później pojawiły się również radioodbiorniki.

Niestety uczestnicy tego narodowo-wyzwoleńczego zrywu szybko odchodzili. W prowadzonym przez Polski Czerwony Krzyż schronisku w 1932 r. mieszkało już tylko dziewięciu żołnierzy i jedna żołnierka. Pomimo to weterani byli bardzo aktywni i prężnie realizowali swoje przedsięwzięcia. „Szczególną aktywność przejawiało powstańców styczniowych środowisko warszawskie. (…) 27 grudnia 1919 r. weterani odbyli na Zamku warszawskim zjazd z udziałem 50 delegatów różnych stowarzyszeń weteranów z całej Polski” – pisał w 1991 r. w „Przeglądzie Historycznym” Krzysztof Dunin-Wąsowicz.

Podziel się:

Oceń:

2018-01-17 10:05

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Prezydent: obecna Polska jest wielkim zwycięstwem Powstańców Styczniowych

Prezydent RP Andrzej Duda podczas spotkania z mieszkańcami w Bodzentynie, 26 bm.

PAP/Piotr Polak

Prezydent RP Andrzej Duda podczas spotkania z mieszkańcami w Bodzentynie, 26 bm.

Obecna Polska jest wielkim zwycięstwem Powstańców Styczniowych - ocenił prezydent Andrzej Duda w Bodzentynie (Świętokrzyskie) podczas czwartkowych obchodów 160. rocznicy wybuchu Powstania.

Więcej ...

Ks. Nykiel przyjął święcenia biskupie w Watykanie

2024-06-22 18:38

@VaticanNewsPL

Powołanie jest wezwaniem, aby mieć zawsze to samo spojrzenie Pana – spojrzenie uważne na każdego brata i siostrę. „To spojrzenie, którego mogłeś się dobrze nauczyć podczas lat posługi w Penitencjarni Apostolskiej i które teraz będziesz mógł wesprzeć łaską stanu właściwą dla sakramentu święceń udzielonego ci w pełni dzisiaj” - powiedział kard. Mauro Piacenza, w homilii, zwracając się do ks. Krzysztofa Nykla, Regensa Penitencjarii Apostolskiej, który przyjął święcenia biskupie w Watykanie.

Więcej ...

Jubileusz obecności Jezusa

2024-06-23 00:39
Jubileusz 25-lecia parafii św. Wawrzyńca w Wołowie i posłanie na misje ks. Michała Olko

Marzena Cyfert

Jubileusz 25-lecia parafii św. Wawrzyńca w Wołowie i posłanie na misje ks. Michała Olko

Parafia św. Wawrzyńca w Wołowie obchodzi 25. rocznicę powstania. Na zakończenie Roku Jubileuszowego abp Józef Kupny, metropolita wrocławski przewodniczył uroczystej Eucharystii.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do Przenajdroższej Krwi Chrystusa

Wiara

Nowenna do Przenajdroższej Krwi Chrystusa

Wakacyjny savoir vivre w Kościele

Niedziela Łódzka

Wakacyjny savoir vivre w Kościele

Nauczycielu, nic Cię to nie obchodzi, że giniemy?

Kościół

Nauczycielu, nic Cię to nie obchodzi, że giniemy?

Burza budzi człowieka ze snu samozadowolenia

Wiara

Burza budzi człowieka ze snu samozadowolenia

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

Kościół

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

Zmiany personalne w diecezji bielsko-żywieckiej 2024

Niedziela na Podbeskidziu

Zmiany personalne w diecezji bielsko-żywieckiej 2024

Zmiany personalne w diecezji rzeszowskiej

Kościół

Zmiany personalne w diecezji rzeszowskiej

Oczyma duszy widziała miejsca znane z Biblii. Św....

Święci i błogosławieni

Oczyma duszy widziała miejsca znane z Biblii. Św....

Krzysztof Zanussi obchodzi dziś 85. urodziny

Kultura

Krzysztof Zanussi obchodzi dziś 85. urodziny